Views: 222 Barreessaa: Carie Yeroo Maxxansi: 2025-06-15 Ka'umsa: Bakka
Menuu Qabiyyee .
● . Wal’aansa bishaan xuraa’aa hubachuu: ilaalcha waliigalaa .
● . Wal’aansi bishaan xuraa’aa sadarkaa lammaffaa maali?
>> Malawwan wal’aansa sadarkaa lammaffaa beekamoo ta’an .
● . Wal’aansi sadarkaa lammaffaa maaliif barbaachisaa ta’e?
>> 3. Sirna ikoo naannoo bishaanii eeguu .
>> 4. Wal’aansa sadarkaa sadaffaa ykn gadhiifamuu nageenya qabu qopheessuu .
● . Adeemsa baayoloojii wal'aansa sadarkaa lammaffaa duuba jiru .
>> Hawaasa maaykiroobaayil wal’aansa sadarkaa lammaffaa keessatti .
● . Ida’amuu wal’aansa sadarkaa lammaffaa warshaalee qulqullina bishaan xuraa’aa keessatti .
>> Bulchiinsa dhangala’aa wal’aansa sadarkaa lammaffaa booda .
● . Teeknooloojiiwwan wal’aansa sadarkaa lammaffaa sadarkaa olaanaa qaban .
● . Faayidaa naannoo fi dinagdee wal’aansa bishaan xuraa’aa sadarkaa lammaffaa .
● . Qormaata wal’aansa bishaan xuraa’aa sadarkaa lammaffaa keessatti .
● . Goolaba
● . FAQ .
>> 2. Adeemsi dhangala’aa hojiirra oole wal’aansa sadarkaa lammaffaa keessatti akkamitti hojjeta?
>> 3. Wal’aansi sadarkaa lammaffaa wal’aansa sadarkaa sadaffaa dura maaliif barbaachisaa ta’a?
>> 4. Bishaan qulqullaa’e sadarkaa lammaffaa kallattiin gara naannootti gadi lakkifamuu danda’aa?
>> 5. Yeroo wal’aansa sadarkaa lammaffaatti dhangala’aan oomishame maal ta’a?
Wal’aansi bishaan xuraa’aa sadarkaa lammaffaa adeemsa waliigalaa wal’aansa bishaan xuraa’aa keessatti sadarkaa murteessaadha, fayyaa hawaasaa fi naannoo eeguu keessatti gahee olaanaa qaba. Barreeffamni kun adeemsa, faayidaa, fi walitti makamuu isaa keessatti barbaachisummaa wal’aansa sadarkaa lammaffaa bulchiinsa bishaan xuraa’aa keessatti gadi bu’a. Sirna wal’aansa bishaan xuraa’aa . Guutummaa barruu kanaa keessatti, wal’aansi sadarkaa lammaffaa orgaanikii fi paatojeenoota akka balleessu ni qoranna, bishaan qulqullaa’e osoo hin gadhiifamin ykn irra deebi’anii fayyadamuu dura ulaagaa naannoo akka guutu mirkaneessa.
Wal’aansi bishaan xuraa’aa akkaataa idileetti sadarkaalee gurguddoo sadii kan of keessaa qabu yoo ta’u: wal’aansa sadarkaa tokkoffaa, lammaffaa fi sadaffaa. Tokkoon tokkoon sadarkaa bishaan xuraa’aa sadarkaa olaanaadhaan qulqulleessa.
- Wal’aansi jalqabaa jajjaboo qubatanii fi meeshaalee lola’an karaa seedimentii ni balleessa.
- Wal’aansi lammaffaa baayoloojiidhaan orgaanikii bulbulamee fi dhaabbate ni diiga.
- Wal’aansi sadarkaa sadaffaa soorata dabalataa kan balleessu yoo ta’u, bishaan ba’aa akka dhangala’aa ykn irra deebi’amee itti fayyadamu ni disinfects.
Wal’aansi lammaffaa onnee baayoloojii adeemsa, bakka maaykiroo-orgaanizimoonni faalama orgaanikii wal’aansi jalqabaa bu’a qabeessa ta’een balleessuu hin dandeenye caccabsan.
Wal’aansi bishaan xuraa’aa lammaffaa adda durummaan orgaanikii biyyoodhaan manca’uu danda’u bishaan xuraa’aa keessatti buqqa’uu ykn dhaabuu irratti xiyyeeffata. Kunis kan argamu irra caalaa adeemsa baayoloojii maaykiroo-orgaanizimoota kan akka baakteeriyaa fi pirootozowaa hirmaachisuun yoo ta’u, isaanis faalama orgaanikii akka nyaataatti kan fayyadaman yoo ta’u, gara wantoota miidhaa xiqqaa qabanitti jijjiiru.
- Adeemsa dhoqqee hojiirra oole: Taankiin qilleensa qabu bishaan xuraa’aa hawaasa maaykiroobaayil kan orgaanikii meetaabolii godhu waliin walitti maku. Bu’aan baayoloojii flocs qulqulleessitoota sadarkaa lammaffaa keessa qubatu, bishaan qulqullaa’e irraa dhangala’aa adda baasu.
- Filtara dhangala’aa: Bishaan xuraa’aa siree dhagaa ykn miidiyaa baayoofiilmii maaykiroo-orgaanizimoota faalama orgaanikii daakuun dibame irra darba.
- Kontaaktaroota baayoloojii (RBC) naannessuu: Diskiiwwan naanneffaman baayoofiilmii maaykiroobaayiltiin dibaman bishaan xuraa’aa akkuma isaan irra yaa’uun ni qulqulleessu.
- Baayooriyaaktaroota meembraanii (MBR): Qulqulleessitoota sadarkaa lammaffaa osoo hin barbaachisin gahumsaan balleessuuf meeshaa orgaanikii gahumsaan balleessuuf wal’aansa baayoloojii walitti makuu.
Wal’aansi sadarkaa lammaffaa tilmaamaan 85-90% fedhii oksijiinii baayookeemikaalaa (BOD) fi jajjaboo wal’aansa jalqabaa booda hafan ni balleessa. Organic matter in untreated sewage, yoo ba’e, qaamolee bishaanii fudhachuu keessatti oksijiinii haalaan hir’isuu danda’a, kunis sababa haaypoksiyaatiin du’a jireenya bishaanii fida.
Adeemsa wal’aansa sadarkaa lammaffaa keessatti maaykiroo-orgaanizimoonnis baakteeriyaa fi vaayirasii miidhaa geessisan hir’isuuf gargaaru, osoo hin ba’iin ykn dabalataan hin yaalamin dura nageenya bishaan ba’aa wal’aanamaa jiru fooyyessuu.
Faalama orgaanikii fi paatojeenoota hir’isuun, wal’aansi lammaffaa yuutiroofikeeshinii fi faalama laggeen, haroowwanii fi galaana ittisa. Kunis heddummina lubbu qabeeyyii fi qulqullina bishaanii eeguuf gargaara, sirna ikoo naannoo fi fayyadama namaa kan akka qurxummii qabuu fi bashannanaa.
Dhangala’aan wal’aansa sadarkaa lammaffaa haalaan qulqulluu waan ta’eef adeemsa wal’aansa sadaffaa kan soorata akka naayitiroojiinii fi foosfarasii balleessu ykn naannoo miira hin qabne keessatti kallattiin ba’uuf mijataadha.
Wal’aansi lammaffaa adeemsa baayoloojii eroobikii ykn anaeroobikii irratti kan hirkatu yoo ta’u, bakka maaykiroo-orgaanizimoonni faalama orgaanikii meetaabolii godhan.
- Adeemsa eroobikii: oksijiiniin baakteeriyaa orgaanikii fayyadaman deeggaruuf kan dhihaatu yoo ta’u, kaarboon daayi’oksaayidii, bishaan, fi baayoomaasii (dhangala’aa socho’aa) oomishuuf.
- Adeemsa anaeroobikii: naannoo oksijiinii irraa bilisa ta’e keessatti, maaykiroobii adda addaa orgaanikii caccabsu, yeroo baay’ee meetiinii fi gaazota biroo ni uumu.
Adeemsi dhangala’aa hojiirra oole mala eroobikii bal’inaan itti fayyadamnudha. Bakka qilleensi itti lilmoodhaan itti naqame, guddina maaykiroobaayil jajjabeessa. Baayoomaasiin kun flookoota qulqulleessitoota sadarkaa lammaffaa keessa qubatan uuma, bishaan qulqullaa’e irraa jajjaboo adda baasu.
Bu’a qabeessummaan wal’aansa bishaan xuraa’aa sadarkaa lammaffaa garaagarummaa fi fayyaa hawaasa maaykiroobaayil irratti baay’ee hundaa’a. Baakteeriyaan akka nitrosomonas fi nitrobacter natrification keessatti gahee barbaachisaa qabu, amooniyaa gara naayitreetiitti jijjiiruun summii xiqqaa qaba. Protozoa fi metazoa baay’ina baakteeriyaa to’achuu fi dafqa qubachuu fooyyessuuf gargaara.
Wal’aansi lammaffaan ammoo seedimentii jalqabaa kan hordofu yoo ta’u, kunis jajjaboo gurguddoo fi caccabaa lola’aa ni balleessu. Wal’aansa sadarkaa lammaffaa booda bishaan sun soorata ykn disinfection osoo hin dhangala’iin dura balleessuuf wal’aansa sadarkaa sadaffaa keessa darbuu danda’a.
Dafqi yeroo wal’aansa sadarkaa lammaffaa (dfaa bal’aa hojiirra oole) oomishamu yeroo baay’ee dhangala’aa jalqabaa wajjin walitti makamee adeemsa akka anaeerobic digession, furdina, fi bishaan irraa balleessuun baay’ina hir’isuu fi meeshaa tasgabbeessuun caalaatti wal’aanama.
Faalama naannoo ittisuuf sirnaan bulchiinsi dhangala’aa murteessaadha. Anaerobic bullaa'uun dhangala'aa baayoogaazii kan uumu yoo ta'u, madda anniisaa haaromfamuu danda'u yoo ta'u, heddummina dhangala'aa fi urgooftuu hir'isa. Dafqi tasgabbaa’e kun akka xaa’ootti ykn bakka kuufama bishaanii keessatti nagaan gatamuu danda’a.
Dambiiwwan naannoo gahumsa wal’aansaa guddisuu fi miila hir’isuuf teknooloojiiwwan wal’aansa sadarkaa lammaffaa sadarkaa olaanaa qaban qophaa’aniiru.
- Baayooriyaaktaroota meembraanii (MBRS) wal’aansa baayoloojii filtaraashinii meembraanii waliin walitti makuun, bishaan ba’aa qulqullina olaanaa qabu kan jajjaboo xiqqaa ta’aniin oomisha.
- Ri’aaktaroota baayoofiilmii siree sochoosuu (MBBRS) taankiiwwan aeration keessatti pilaastikaa fayyadamuun guddina baayoofiilmii guddisuuf, buqqisuu orgaanikii fooyyessa.
- Sirnoonni fixed-film activated film (IFA) walitti makaman guddina dhaabbate fi adeemsa guddinaa walitti qabsiifame walitti makuun dandeettii wal’aansaa guddisuuf.
Teeknooloojiiwwan kunneen naannoo magaalaa bakka daangeffame ykn bakka qulqullinni bishaan ba’aa olaanaa barbaachisutti baay’ee jaallatamaadha.
- Qulqullina bishaanii fooyya’e: Faalama orgaanikii fi paatojeenoota buqqisuun, wal’aansi lammaffaa faalama bishaanii ittisuu fi jireenya bishaanii ni eega.
- Yuutiroofikeeshinii hir’isuu: Fe’iinsi orgaanikii gadi bu’uun badhaadhina soorataa hir’isa, daraaraa algaa miidhaa geessisu ittisuu.
- Gaasii giriin haawusii hir’isuu: Bulchiinsi dhangala’aa sirrii ta’e balfa hin qulqullaa’in irraa meetiinii gadi lakkifamu hir’isa.
- Wal’aansa baasii xiqqaa qabu: Wal’aansi lammaffaa akka waliigalaatti wal’aansa sadarkaa sadaffaa caalaa gatii madaalawaa kan qabuu fi faalama guddaa kan buqqisu kenna.
- Qabeenya Deebisuu: Omishni baayoogaazii bullaa’insa dhangala’aa irraa baasii anniisaa ofirraa ittisuu danda’a.
- Kabajni adabbii ni hambisa: Istaandardii gadhiifamuu guutuun adabbii fi dhimmoota seeraa ni ittisa.
Barbaachisummaan isaa jiraatus, wal’aansi sadarkaa lammaffaa qormaata hedduu isa mudata:
- Walxaxiinsa hojii: Uummata maaykiroobaayil sirrii ta’e eeguun sadarkaa oksijiinii, ho’a, fi pH of eeggannoodhaan hordofuu gaafata.
- Dhangala’aa gatamuu: dhangala’aa baay’ee itti fufiinsaan bulchuun qormaata ta’ee hafa.
- Fayyadama anniisaa: Aeration anniisaa kan barbaadu yoo ta’u, kunis teeknooloojiiwwan anniisaa qusatan baay’ee akka barbaadan kakaasa.
- Faalama mul’achaa jiru: Wal’aansi lammaffaa qorichaa fi maaykiroopilaastikii balleessuu dhiisuu danda’a, adeemsa sadarkaa olaanaa barbaachisa.
Itti fufiinsa wal’aansa bishaan xuraa’aa fooyyessuuf qormaata fi kalaqa itti fufee jiru qormaata kana furuuf kaayyeffate.
Wal’aansi bishaan xuraa’aa sadarkaa lammaffaa bulchiinsa bishaan xuraa’aa keessatti sababa baayoloojiidhaan faalama orgaanikii fi paatojeenoota bishaan xuraa’aa keessaa baasuu irraa kan ka’e barbaachisaa dha. Sadarkaan kun sirna ikoo bishaanii, fayyaa hawaasaa kan eegu yoo ta’u, ulaagaalee naannoo kabajuu ni mirkaneessa. Adeemsa maaykiroobaayil uumamaa fayyadamuun, wal’aansi lammaffaa bishaan xuraa’aa gara bishaan ba’aa baay’ee qulqullaa’utti jijjiira, qulqulleessuuf qophaa’aa ykn gadhiifamuu nageenya qabu. Sirna wal’aansa bishaan xuraa’aa keessatti walitti makamuun isaa bulchiinsa bishaanii itti fufiinsa qabuu fi eegumsa naannoof furtuudha.
Uummanni magaalaa guddachaa fi yaaddoon naannoo akkuma cimu gaheen wal’aansa bishaan xuraa’aa sadarkaa lammaffaa caalaatti murteessaa ta’a. Teeknooloojiiwwan sadarkaa olaanaa qabaniifi barmaatileen hojii fooyya’an baasii fi dhiibbaa naannoo hir’isuun bu’a qabeessummaa isaa guddisuuf waadaa galaniiru.
Wal’aansi jalqabaa jajjaboo qubatanii fi caccabaa lola’aa baay’inaan adeemsa fiizikaalaa akka seedimentiitiin ni balleessa. Wal’aansi sadarkaa lammaffaa baayoloojiidhaan maayikiroo-orgaanizimoota fayyadamuun bulbulamee fi orgaanikiin dhaabbate ni diiga.
Adeemsa dhoqqee hojiirra oole keessatti qilleensi baakteeriyaa faalama orgaanikii fayyadaman deeggaruuf gara taankii aerationitti paampii ta’a. Baakteeriyaan kun bishaan qulqullaa’e irraa dhangala’aa adda baasuun, qulqulleessitoota sadarkaa lammaffaa keessa qubatan flooksii uumu.
Wal’aansi lammaffaan orgaanikii fi paatojeenoota haalaan hir’isa, bishaan xuraa’aa qulqullina sadaffaaf qopheessa, kunis soorata balleessuu fi bishaan disinfect gochuu irratti xiyyeeffata.
Eeyyee, yeroo baay’ee, bishaan qulqullaa’e sadarkaa lammaffaa jireenya bishaan keessaa osoo hin miidhiin gara lageenii ykn haroowwaniitti gadi lakkifamuuf ulaagaalee qajeelfama guuta, haalli tokko tokkos qulqulleessuu dabalataaf wal’aansa sadarkaa olaanaa kan barbaadu ta’us.
Dafqi kun, dhangala’aa balfa hojiirra oole jedhamu, yeroo baay’ee dhangala’aa jalqabaa wajjin kan walitti makamu yoo ta’u, osoo hin gatamin ykn itti hin fayyadamne dura, kan akka bullaa’insa nyaataa anaeroobikii, furdisuu fi bishaan irraa balleessuun wal’aansa dabalataa keessa darba.
