Views: 222 Barreessaa: Carie Yeroo Maxxansi: 2025-04-26 Ka'umsa: Bakka
Menuu Qabiyyee .
● . Seensa wal’aansa bishaan xuraa’aa .
● . Wal’aansi bishaan xuraa’aa jalqabaa maali?
● . Adeemsa ijoo wal’aansa jalqabaa keessatti .
>> Sedimentii .
>> Coomoo fi giiriin balleessuu .
● . Wal’aansi bishaan xuraa’aa jalqabaa maal buqqisa?
>> Daangaa wal’aansa jalqabaa .
● . Teeknooloojiiwwan Ol’aanoo Wal’aansa Sadarkaa Duraa .
>> Wal’aansa jalqabaa fooyya’e (EPT) .
>> Qilleensa bulbulame (DUBBAA) (DAF) .
>> Makaanikaal skimmers fi scrapers .
● . Dhiibbaa naannoo wal’aansa jalqabaa .
● . Qajeelfama mul’ataa: Adeemsa wal’aansa bishaan xuraa’aa jalqabaa .
● . Goolaba
● . FAQ .
>> 1. Kaayyoon guddaan wal’aansa bishaan xuraa’aa jalqabaa maali?
>> 2. Faalama balleessuu irratti wal’aansi jalqabaa hangam bu’a qabeessa?
>> 3. Yeroo wal’aansa jalqabaa walitti qabame maal ta’a?
>> 4. Qulqullinni jalqabaa bishaan xuraa’aa naannoodhaaf nageenya akka qabaatu gochuuf gahaadhaa?
>> 5. Qaamonni ijoo sirna wal’aansa bishaan xuraa’aa jalqabaa maali?
● . caqasa .
Qulqullinni bishaan xuraa’aa jalqabaa bishaan xuraa’aa naannoo fi fayyaa hawaasaaf nageenya akka qabaatu gochuuf tarkaanfii jalqabaa murteessaadha. Barreeffamni kun maal akka ta’e ilaalcha waliigalaa bal’aa ta’e kenna . Wal’aansi bishaan xuraa’aa jalqabaa ni haqa, adeemsichi akkamitti akka hojjetu, maaliif barbaachisaa akka ta’e. Guutummaa barruu kanaa keessatti, hubannoo kee guddisuuf diyaagiraamii, fakkiiwwan adeemsaa fi viidiyoo barnootaa ni argatta.
Qulqulleessuun bishaan xuraa’aa adeemsa faalama bishaan xuraa’aa keessaa baasuudha, adda durummaan bishaan xuraa’aa maatii irraa, bishaan ba’aa gara naannootti gadi lakkifamuuf mijatu oomishuuf ykn irra deebi’anii itti fayyadamuuf. Adeemsi wal’aansaa akkaataa idileetti sadarkaa gurguddoo sadiitti qoodama:
- Wal’aansa jalqabaa: Qaama balleessuu fi meeshaalee lola’an balleessuu.
- Wal’aansa sadarkaa lammaffaa: Wal’aansa baayoloojii orgaanikii bulbulamee fi dhaabbate diiguuf.
- Wal’aansa sadarkaa sadaffaa: adeemsa sadarkaa olaanaa qulqullina bishaan ba’aa daran fooyyessuuf, soorata balleessuu fi disinfection dabalatee.
Barbaachisummaan wal’aansa bishaan xuraa’aa garmalee ibsamuu hin danda’u. Bishaan xuraa’aan hin yaalamne qaamolee bishaanii faaluu, jireenya bishaan keessa jiraatan miidhuu fi balaa fayyaa namaaf fiduu danda’a. Wal’aansi jalqabaa fe’iinsa faalamaa hir’isuu fi adeemsa wal’aansa gadi bu’aa eeguu keessatti akka sarara ittisaa jalqabaatti tajaajila.
Qulqullinni bishaan xuraa’aa jalqabaa adeemsa qulqullina bishaan xuraa’aa keessatti marsaa jalqabaati. Galmi isaa inni guddaan meeshaalee harkisa lafaatiin yaa’an ykn salphaatti qubatan balleessuudha. Tarkaanfiin kun sadarkaa wal’aansaa itti aanan irratti fe’umsa hir’isuu fi meeshaa irratti miidhaa geessisu waan ittisuuf barbaachisaa dha.
Kaayyoowwan ijoo:
- Jajjaboo dhaabbatoo ta'an baasuu .
- Fe’umsa orgaanikii hir’isuu (akka fedhii oksijiinii baayookeemikaalaa, BOD) .
- Qulqullina baayoloojii dabalataaf bishaan xuraa'aa qopheessuu .
Wal'aansi jalqabaa baay'inaan adeemsa fiizikaalaati - walnyaatinsa baayoloojii ykn dabalata keemikaalaa irratti hin hirkatu. Kanaa mannaa, humnoota makaanikaa fi harkisaa fayyadamuun jajjaboo fi zayita bishaan xuraa’aa irraa adda baasuuf gargaara.
Sakatta’iinsi tarkaanfii jalqabaa yoo ta’u, wantootni gurguddoon kanneen akka raag, ulee, qaruuraa, fi pilaastikiin barruu ykn meesh iskiriinii fayyadamuun itti baafamu. Iskiriiniin kun paampii fi meeshaalee biroo gara gadiitti akka hin miidhamne taasisa.
Iskiriinoonni yeroo hunda qulqullaa’anii caccabaa kiyyootti galfame balleessuuf kan oolu yoo ta’u, sana booda bakka kuufama meeshaalee keessatti gatama ykn itti gubamu.
Comminaushiniin jajjaboo gurguddoo hafan kamiyyuu kanneen iskiriinii keessa darban gara xixiqqootti cicciruu ykn ciruun, sadarkaa boodaatti akka salphaatti akka baafaman taasisa.
Adeemsi kun akka hin cufamne kan ittisu yoo ta’u, dhangala’aa haala salphaan warshaa qulqulleessituu keessaa haala mijeessa.
Goleewwan grit dhangala’aa bishaan xuraa’aa suuta jedhu, meeshaaleen inorganikii ulfaataa akka cirrachaa, dhagaa cirrachaa fi hanqaaquu akka qubatan taasisa. Grit yoo hin baafamne paampii fi meeshaalee biroo irratti abrasion fi miidhaa geessisuu danda’a.
Grit kan walitti qabame yoo ta’u yeroo baay’ee bakka kuufama keessatti gatama ykn ijaarsa keessatti fayyadama.
Taankiin seedimentii, qulqulleessitoota jalqabaa jedhamanis, jajjaboon dhaabbatoo ta’an akka dafqaatti gara jalaatti akka qubatan kan hayyamu yoo ta’u, zayitiin fi meeshaaleen salphaan gara gubbaatti ol ka’u.
Dhangala’aan jalaa walitti qabame bakka wal’aansa dhangala’aa ta’etti kan paampii ta’u yoo ta’u, laayibariin dhangala’aa ta’e ammoo skimmed ta’ee addaan bahee gatama.
Biqiltoota tokko tokko keessatti, cooma fi zayitiin meeshaalee skimming ykn qilleensa afuufuu kanneen meeshaalee lola’aa adda ta’an walitti qabuudhaan ni baafamu. Wantoonni kun yoo dafanii hin baafamne tuuboo cufuu fi wal’aansa baayoloojii gidduu seenuun ni danda’ama.
Wal’aansi bishaan xuraa’aa jalqabaa adda durummaan kanneen armaan gadii ni haqa:
- Jajjaboo fannifame: gara 50–70% jajjaboo waliigalaa fannifaman (TSS) ni baafamu. Jajjaboonni kunniin meeshaalee orgaanikii fi inorganikii bishaan xuraa’aa keessatti fannifaman of keessatti qabatu.
- Organic matter: Gara 25–40% fedhii oksijiinii baayoloojii (BOD), kan safartuu meeshaa orgaanikii ta’e, hir’ata. Organic matter jechuun waan baakteeriyaan fayyadamu waan ta’eef bishaan uumamaa keessatti oksijiiniin akka hin hir’anne gargaara.
- Grit fi ulfaataa inorganics: Cirrachi, dhagaa cilee, fi kanneen biroo ulfaatoo ta’an golee grit keessa qubatu.
- Zayitii, cooma, fi giiriisii: Isaan kun gara gubbaatti kan yaa’anii fi akka hin cufamnee fi wal’aansa gidduu akka hin seenne kan qaxxaamuran ta’u.
- Caccabaa gurguddaa: Rags, pilaastikii, fi wantootni gurguddoon biroo jalqaba irratti qaamaan qoratamu.
HUBACHIISA: Wal’aansi jalqabaa faalama bulbulame, paatojeenota ykn soorata akka naayitiroojiinii fi foosfarasii hin balleessu. Isaan kun sadarkaa wal’aansa sadarkaa lammaffaa fi sadaffaa irratti kan ilaalamanidha.
| qaama irraa baafame | (typical) . |
|---|---|
| Waliigala jajjaboo dhaabbatoo (TSS) . | 50–70% . |
| Fedhii oksijiinii baayookeemikaalaa (BOD) . | 25–40% . |
| Grit, cirracha, dhagaa cilee . | Gara 100% (yoo jiraate) . |
| Zayitii, Copha, Giriisii . | Ol’aanaa (sirnaan adda adda) . |
- Wantoota orgaanikii ykn inorganikii bulbulaman hin balleessu: Faalama baay’een erga wal’aanamaa jalqabaa booda bishaan keessatti bulbulamee hafa.
- Paatojeenoota hin dhabamsiisu: Maaykiroo-orgaanizimoonni dhukkuba fidan disinfection ykn wal’aansa baayoloojii barbaadu.
- soorata hin balleessu (naayitiroojiinii, fosfarasii): Sooranni garmalee bishaan fudhachuu keessatti yuutiroofikeeshinii fiduu danda’a.
- Bishaan ba’aa ammallee yaala dabalataa barbaada: ulaagaalee naannoo gadi lakkifamuu naannoo guutuuf wal’aansi sadarkaa lammaffaa fi sadaffaa barbaachisa.
Daangeffamni kun jiraatus, wal’aansi jalqabaa fe’iinsa adeemsa gadi bu’aa irratti hir’isuu fi miidhaa makaanikaa ittisuuf barbaachisaa dha.
Wal’aansi jalqabaa aadaa harkisaa fi adda baasuu makaanikaal irratti kan hirkate yoo ta’u, gahumsa buqqisuu guddisuuf teknooloojiiwwan sadarkaa olaanaa qaban qophaa’aniiru:
Wal’aansi jalqabaa fooyya’e keemikaalota coagulation fi flocculation fayyadamuun qubsuma jajjaboo dhaabbate fi orgaanikii guddisuuf. Kunis gahumsa buqqisuu fooyyessuu danda’a gara:
- 60–80% jajjaboo fannifamaniif .
- BOD 40–60%
EPT yeroo baay’ee yeroo dandeettiin wal’aansaa sadarkaa lammaffaa daangeffamuu ykn dambiiwwan dhangalaa’aa cimaa ta’e guutuuf itti fayyadama.
Sirnoonni DAF bubbee qilleensaa gaarii bishaan xuraa’aa keessa naqa, isaanis xixiqqoo fannifamanitti maxxananii gara fuulaatti yaa’u. Malli kun cooma, zayitaa fi giiriiwwan salphaatti hin qubanne balleessuuf bu’a qabeessa.
Qulqulleessuun jalqabaa ammayyaa skimmers fi scrapers ofumaan kan hidhaman yoo ta’u, isaanis itti fufiinsaan kan buqqisan scum floating fi squipped fludge, gahumsa hojii fooyyessa.
Wal’aansi bishaan xuraa’aa jalqabaa faalama naannoo hir’isuu keessatti gahee guddaa qaba:
- Jajjaboo fi orgaanikii hir’isa: kun laggeen fi haroowwan keessatti oksijiiniin akka hin hir’anne gargaara, kunis lubbu qabeeyyii bishaan keessaa ni eega.
- Griit fi caccabaa ni buqqisa: meeshaalee gara gadiitti ga’an irratti miidhaa geessisuu fi qaamolee bishaan uumamaa keessatti seedimentii hir’isa.
- Cufamuu ittisa: Coomni fi zayita balleessuun sirna bishaan boollaa fi warshaalee qulqulleessituu keessatti cufamuu hir’isa.
Haa ta’u malee, wal’aansi jalqabaa soorata ykn paatojeenota waan hin balleessineef, bishaan ba’aa hin yaalamne ykn gartokkoon wal’aaname ammallee yoo kallattiin ba’e miidhaa naannoo fiduu danda’a. Kanaafuu, adeemsa sadarkaa lammaffaa fi sadarkaa olaanaatiin wal’aansa jalqabaa hordofuun murteessaadha.
Qulqullinni bishaan xuraa’aa jalqabaa adeemsa qulqullina bishaan xuraa’aa keessatti tarkaanfii barbaachisaa ta’eedha, jajjaboo dhaabbatoo, orgaanikii, grit, fi meeshaalee lola’an karaa fiizikaalaa kanneen akka qorannoo, bishaan kuufamaa, fi skimming balleessuu irratti xiyyeeffata. Fe’umsa faalamaa haalaan hir’isuu fi meeshaalee gara gadiitti kan eegu yoo ta’u, wal’aansi jalqabaa qofti bishaan xuraa’aa akka dhangala’uuf nageenya hin qabu. Wal’aansa sadarkaa lammaffaa fi sadaffaa caalaatti guddateef bu’uura ta’ee tajaajila, kunis faalama bulbulame, paatojeenotaa fi soorata balleessuun barbaachisaa dha.
Guddinni teeknooloojii, kan akka wal’aansa sadarkaa duraa guddate fi qilleensa bulbulame, gahumsa wal’aansa jalqabaa fooyyessuudhaan, warshaaleen bishaan xuraa’aa qulqulleessan ulaagaalee naannoo cimaa akka guutan gargaareera. Wal’aansi jalqabaa maal akka buqqisu hubachuu-fi maal akka hin taane-walxaxiinsa bulchiinsa bishaan xuraa’aa dinqisiifachuuf barbaachisaa fi barbaachisummaa sirna wal’aansaa walitti hidhame.
Kaayyoon inni guddaan wal’aansa bishaan xuraa’aa jalqabaa bishaan xuraa’aa irraa jajjaboo dhaabbatoo, orgaanikii, grit, fi meeshaalee lola’an qaamaan balleessuudha, kanaanis fe’iinsa faalamaa wal’aansa baayoloojii fi keemikaalaa dura hir’isuudha.
Wal’aansi jalqabaa akkaataa idileetti 50–70% jajjaboo dhaabbatoo fi 25–40% BOD ni balleessa. Wantoota bulbulaman, paatojeenoota ykn soorata, kanneen wal’aansa dabalataa barbaadan balleessuu irratti bu’a qabeessa miti.
Dafqa (somids) taankiiwwan seedimentii jalatti walitti qabaman yeroo baay’ee wal’aansa dabalataa, tasgabbeessuu, fi dhuma irratti gatuu ykn irra deebi’anii itti fayyadamuudhaaf gara daayijeerstoota dhangala’aatti paampii godhama.
Lakkii wal’aansi jalqabaa kutaa jajjaboo fi orgaanikii tokko tokko kan balleessu yoo ta’u, wantootni miidhaa geessisan hedduun hafaniiru. Bishaan caalaatti qulqulleessuu fi ulaagaa naannoo guutuuf wal’aansi sadarkaa lammaffaa fi sadaffaa barbaachisaa dha.
Qaamonni ijoo kanneen akka:
- Iskiriinii: Caccabaa gurguddaa balleessuuf .
- Commitors: Jajjaboo cicciruudhaaf .
- Golee grit: particles inorganic ulfaataa qubachuuf .
- Taankii seedimentii (qulqulleessitoota jalqabaa): Jajjaboo fannifamee fi meeshaalee lola’an irraa skimming gochuuf .
[1] https://www.yasa.ltd/post/sirrii-wal’aansa-hojii-hojii-hojii-hojii-hojii-hojii
[2] https://www.ssiaeration.com/maal-wal’aansa-bishaan-wal’aansa-wal’aansaa/ maal akka ta’e/
[3] https://www.britannica.com/teknooloojii/wal’aansa bishaan balfa/wal’aansa jalqabaa
[4] https://www.thameswater.co.uk/about-us/hawaasa/barnoota/wal’aansa-qabeessummaa-qopheessaa
[5] https://www.yasa.ltd/post/sewage-of-sewage-hojii-hojii-hojii-fi-maaliif-barbaachisa
[6] https://www.dsd.gov.hk/en/sewerage/sewage_haala_mi'aa/gosa_gosa_sewage_wal'aansa_mi'aa/index.html
[7] https://en.wikipedia.org/wiki/wal’aansa_sewage
[8] https://www.khanacademy.org/saayinsii/ap-kolleejjii-sanyii-saayinsii/X0B0E430A38EBD23F:kan-fi-faala-fi-faalamaa/x0B0B0B023FE430EBD2F:Kaffaltii-fi-dhangala'uu-duugaa-duugaa-duugaa-duugaa-duugaa-mataa-fakkeenya-fakkeenya-fakkeenya-fakkeenya-fakkeenya-fakkeenya-fakkeenya-fakkeenya-fakkeenya-fakkeenya-fakkeenya-fakkeenya-fakkeenya-fakkeenya,
